FM 200 Gazlı Yangın Söndürme Sistemleri

FM 200 Nedir? Elektrik ve elektronik cihazların bulunduğu, insanlı mahallerde en yaygın kullanılan yangın söndürme sistemi FM 200 gazlı yangın söndürme sistemidir. FM 200 söndürücü gazı kimyasal reaksiyonları kırma ve ısı enerjisini absorbe etme özelliği ile yangınları söndürmektedir. Su, köpük ve kuru kimyasalların uygulanmadığı hassas ve kıymetli alanlarda çıkan yangınları söndürmek için FM 200 yangın söndürme sistemini tercih ederiz.

Kimyasal formülü HFC 227 ile belirlenen FM 200 gazı, Heptafluoropropane olarak adlandırılan halokarbon grubu bir söndürücüdür. FM 200 gazı renksiz ve kokusuzdur. Halon’a benzer olarak basınç altında silindirlere doldurularak sıvı halde depolanabilir. Uygulanabilir ve kullanılabilir olmasındaki en önemli özelliği sıvı durumdaki gazın, püskürtme nozulları yoluyla serbest bırakılması sonucu buharlaşarak korunacak hacimde homojen olarak karışarak, oksijen seviyesini yanma seviyesinin altına düşürmesidir. Halon gazının söndürme özelliği kimyasal olmasına karşın, FM 200 gazının söndürme özelliği fizikseldir. FM 200 gazının kullanıldığı sistemler defalarca test edilmiştir. FM 200 söndürme sistemi etkili,  temiz, insan hayatı için güvenli, çevreye (ozon tabakasına) zararı vermeyen bir gazlı söndürme sistemidir.

Halon gazı söndürücü olarak ozana zarar verdiği için yasaklanmıştır. CO2 gibi hayati risk taşıyan bir söndürücüdür. FM 200 gazı ise mahalde insan varken kullanılan bir söndürücüdür. Atmosferde kaybolma süresi 36-37 yıldır. Ozon tabakasına zarar vermez.

Çapraz zonlu yangın algılama sitemi ile gerçek bir yangın olup olmadı doğrulanır. Yanlışlıkla ve hatalı alarmları ile sistemin boşalması engellenmiş olur. Ülkemizde ISO 14520-9 standardı baz alınarak gerekli gaz miktarı ve sistem kapasitesi belirlenir. Boru çapı nozul sayısı ve nozul yeri hidrolik hesap sonucu çıkan verilere göre uygulama ve montajı yapılır. FM-200 gazı en fazla 10 saniye içinde korunan hacme boşalır ve yangını çok kısa bir sürede bastırır.

İyi tasarlanmış bir söndürme sistemi kadar uygulamanın doğru yapılması ve 3 aylık periyotlar ile bakımlarının yapılması önemlidir. Bu sayede sistemin performansı kontrol edilir, ekipmanların bakımı yapılır ve sistemin çalışır durumda olduğundan emin olunur. Bakımı ve testleri yapılmayan sistemlerde yangın anında çalışmaması veya hatalı sistem boşalmalarının yaşanmasının önüne geçilmiş olur.
Asal gazlara göre daha etkin bir söndürücüdür. Silindirler 24-42 bar seviyelerinde çok düşük miktarda basınç gerektirir. Asal gazlarda bu miktarlar çok daha fazladır (200-300 bar).  Böylelikle yeniden dolum şartları daha az risklidir.

FM200 Kullanım Alanları

• Bilgisayar odaları
• Kablo yoğunluğu fazla yükseltilmiş döşeme altları
• Müzeler
• Sanat galerileri
• Kütüphaneler
• Proses kontrol odaları
• Telekomünikasyon odaları
• Kasalar
• Arşivler
• Tarihi binalar
• Laboratuvarlar
• (A), (B), (C) ve (E) sınıfı yangınlarda
• Enerji alanlarda
• Elektronik sistemlerde
• Endüstriyel tesislerde
• Filtre ve silo
• Askeri tesislerde
• Zırhlı araçlarda
• Gemilerde

FM 200 Gazı Hesaplama

FM 200 olarak bilinen HFC 227 ea gazı içeren yangın söndürme sistemi tasarlanırken yanıcı malzemenin cinsi, miktarı, mahal sıcaklığı, mahalin rakım bilgisi, mahalin hacmi, asma tavan ve yükseltilmiş döşeme olup olmama durumları vs.  gaz hesabını etkileyen temel öğelerdir. Söndürmede NFPA 2001 ve ISO 14520-9 standartlarına göre tasarım yapılmaktadır. Ayrıca mahalin tam sızdırmaz olması gerekmektedir. FM 200 gazı havada homojen olarak bulunmaktadır. Havanın kaçtığı her yerden gazın da kaçacağı düşünülerek uygulama öncesi oda sızdırmazlık testi yapılarak; kapatılamayan açıklıklar belirlenerek; kaçacak gaz miktarı göz önüne alınarak; sistem kapasitesi belirlenmelidir. Hacmi dolduracak söndürücü gaz yangını söndürecek konsantrasyonda ama herhangi bir kişinin maruz kalması durumunda ciddi sağlık sorununa yol açmayacak oranda olması gerekir. Hidrolik hesaplarda da istenilen konsantrasyonun sağlanıp sağlanmadığı mutlaka kontrol edilmelidir.

FM 200 Fiyat Listesi

FM 200 olarak bilinen HFC 227 ea gazı içeren yangın söndürme sistemi maliyetini etkileyen en önemli unsur hesaplanan söndürücü gaz miktarıdır. 25 barda dikişli silindirlerde ya da 42 barda çelik silindirlerde basınçlı olarak kullanıma hazır halde depolanır. Sistemin fiyatını gazın miktarı, silindirin büyüklüğü, aktivasyon sisteminin selenoidli ya da fünyeli (barutlu) olması, nozulların çapı, nozulların sayısı, borulama çapı, boru uzunluğu, asma tavan ve yükseltilmiş döşeme olma durumu etkilemektedir. Ayrıca farklı markaların sunduğu fiyat seçenekleri, markaların sahip olduğu belge ve onaylara göre değişkenlik göstermektedir. İmalatçı ISO 9001 kalite belgeli, CE Belgeli ve  işaretli grup markalar en uygun fiyat avantajı sunarken, bu belgelerin yanı sıra sistem olarak UL Listeli, UL Listeli ve FM Onaylı, vDs Onaylı, LPBC Belgeli gibi sistem talep edilmesi durumunda yaklaşık %40-60 daha fazla maliyetler ile sistemin kurulumu sağlanabilir. Burada sertifikasyon arttıkça maliyet artmaktadır. Sistem onayı istenmesi genelde sigorta şirketlerinin düşük maliyetli primler için talep ettikleri özelliklerdir. Dolayısı ile yalnızca gazın birim kg fiyatı sistem maliyeti tek başına yansıtmaz.

FM 200 Gazlı Söndürme Sistemleri Nasıl Çalışır?

FM 200 gazlı söndürme sistemi otomatik gazlı yangın söndürme sistemlerinden biridir. 7 gün 24 saat personel bulundurulması mümkün olmayan ve olası bir yangında hızlı algılama ve söndürme istenilen kıymetli varlıkların muhafaza edildiği alanlar korunmaktadır. Korunacak mahal hayali 25 m² ‘lik bölümlere ayrılır. Her bölüme iki adet algılama dedektörü konulur. 2 ayrı konvansiyonel algılama hattı ile her bölge algılama dedektörlerinden uyarılar konvansiyonel söndürme bölgesine iletilir.  Böylece algılama ve ihbar sistemi, çapraz sorgulama dediğimiz aynı bölgedeki 2 detektörde yangını onaylaması durumunda panel elektriksel uyarı ile söndürücü silindir vanasını açar ve basınçlı halde bulunan yangın söndürücü gazı FM 200 boşaltma boruları ve nozullar aracılığıyla yangın mahaline boşalır ve yangını söndürür. Yangının algılanmasından sonra söndürme paneli ile 30,60,90 sn gecikme süresi verilebilir. Bu süre içinde mahalde gerçek bir yangın olup olmadığı kontrol edilebilir ve gerekirse durdurma butonu ile yangın söndürme fonksiyonu devreye girmeden durdurulabilir. Tekrar çalıştırmak için panelden yeniden ayarlama (reset) yapmak gerekir. Aksi bir durum olarak yangın olduğunda gecikme süresi beklemeden de söndürme fonksiyonu devreye alınabilir böylece olası bir yangında oluşacak kaybı en aza indirerek yangını söndürmek mümkün olabilir. Panelden veya söndürme butonundan veya silindirin kontrol vanası üzerinde bulunan pimi çekerek manuel söndürme sistemi de çalıştırılabilir.

FM 200 Elektriği İletir Mi?

Elektrik iletkenliği yoktur. Korozyona neden olmaz. Serbest bırakma noktasında doğrudan cilt temasından dolayı donma semptomları (ağır vakalarda kabarma gösterebilen soğuk, beyaz, rengi bozulmuş cilt) görülebilir. FM 200 gazının boşalması ve mahalde mahzur kalınması durumunda baş ağrısı, mide bulantısı, baş dönmesi, bilinç kaybı, düzensiz nabız ve aritmi olma riski ile karşılaşılabilir. Temiz havaya çıkılmalıdır.  Nefes alamıyorsa suni solunum, solunum güçlüğü çekiliyorsa oksijen verilmelidir. Göz ile temas ediyorsa su ile yıkanmalıdır. Tıbbi yardım alınmalıdır. Bu nedenle yangın ihbar sisteminde tanımlanan gecikme süresinde ön alarm ile mahalde bulunan personelin tahliyesi sağlanmalıdır. Olası bir riskte mahalde mahzur kalınması söz konusu ise mahalde solunum cihazı bulundurulması gerekir.

FM 200 & Novec 1230 Arasındaki Farklar Nelerdir?

FM 200 ve NOVEC 1230 havada homojen karışarak ortamın oksijen seviyesini düşürerek yangını söndüren gazlardır. İkisi de halokarbon grubundandır. Yüzey yangınlarında, yanıcı sıvıların söndürülmesinde ve elektrik yangınlarında kullanılırlar. Kullanım alanları aynıdır.  Gazın mahale boşalması durumunda mahalde personel bulunmamalıdır. Tasarım konsantrasyonuna uygun kullanıldığında oksijen seviyesi ciddi hayati risk oluşturmaz ama solunum sorunları yaşanabilir.  Söndürücü gaza maruz kalınmasında ikisinde de istenmez. Her ikisinde de otomatik ve manuel çalıştırma özellikleri mevcuttur. Algılama ve ihbar sistemi ortaktır.  FM 200 kimyasal formülü CF3CHFCF3 Heptafluoropropane’dır. Kimyasal olarak düzenli bir gazdır. Atmosferde 36 yılda kaybolur. Moleküler ağırlığı 170,3 ve kritik sıcaklığı 101,7°C’dir. Novec 1230 kimyasal formülü FK-5-1-12 Dodecafluoro-2-Methylpentan-3-one’dır. Atmosferde 1-2 haftada kaybolur. Moleküler ağırlığı 316,04 ve kritik sıcaklığı 168,7°C’dir. Novec 1230 gazı ve sistemi FM 200’e göre daha pahalıdır. Novec 1230’un en büyük üstünlüğü atmosferde 1-2 haftada kaybolması ve çevreci bir gaz olmasıdır.

FM 200 Gazlı Yangın Söndürme Sistemlerinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

En önemlisi insan sağlığına etkisidir. Öncelikle gaza direkt maruz kalınmamalıdır. Yangın sırasında yanıcı malzemenin cinsine bağlı havada halokarbonun ayrışmasından kaynaklı yan ürünler oluşabilir. Gaz mahale boşaldıktan sonra veya yangın söndüğünden emin olunduktan sonra veya en az 10 dk beklendikten sonra mahal otomatik olarak iyice havalandırılmalıdır. Daha sonra mahale girilmelidir.

Gerekli gaz miktarı mahalde en az 10 dk minimum konsantrasyonda kalmalıdır. Bunun için mahalin sızdırmazlığının sağlanmış olması gerekmektedir. Yangın sönse bile yeniden alevlenerek yangının devam etmesi söz konusu olduğu için standartlarda 10 dk gazın mahalde hapsolması elzemdir. Bu nedenle mahalin sızdırmazlık kontrolü yapılmalı ve yılda bir kez oda sızdırmazlık test cihazı ile sızdırmazlığı kontrol edilmelidir.

Genelde 500 pa basınca mahalin dayanıklı olduğu kontrol edilmelidir. FM 200 sistemi kurulan mahaller özel yangın risk alanlarıdır. Olası bir iç yangının binaya yayılması önlemek için ve olası bir dış yangında korunan kıymetli verilerin ve ekipmanların korunması için mahalin ve kapılarının tam sızdırmaz, duman geçirmez ve yangına dayanıklı olması gerekir. Aksi halde yangınla mücadelenin başarılı olamayacağı aşikardır.

Söndürücü tüplerde pi işareti, söndürücü gaz içeren basınçlı silindirlerin imalat tarihi (10 yılı geçen silindirlerde hidrostatik test yapılması gerekmektedir.), seri nosu mutlaka etiketi olmalıdır. Yılda 4 kez 3 ayda bir tüm algılama ve ihbar sistemi ile birlikte söndürücü tüp ve borulama kontrol edilmelidir.

Uygulamada yapılan hatalardan bazıları ise; borunun sch 40 çelik çekme ve fittingsin en az 3000 lb dövme çelik olması durumudur. Mutlaka kontrol edilmelidir.

Uygulama ve bakım yapan firmalarda yetkililerin mutlaka hizmet yeterlilik belgesine , Makine Mühendisleri Odası tarafından verilen Yangın Tesisatı Mühendis Yetki Belgesine ve bakım uygulamaları içi İç İşleri Bakanlığının yetkilendirdiği EKİPNET numaralarına sahip yetkin ve yeterli firmalar olmasına dikkat ediniz.

FM 200 gazı içeriği nedir?

Kimyasal formülü HFC227 ticari olarak  FM200 gazı olarak bilinen gaz , Heptafluoropropane olarak isimlendirilir. FM200 gazı kokusuz ve  renksiz bir gazdır. 25 bar ve 42 bar basınç altında tüplere doldurularak sıvı halde depolanabilir. Uygulanabilir ve korunabilir ve korunabilir olmasındaki en önemli nokta FM200 gazı sıvı halde serbest bırakıldığında atmosfer ile temas etmesinin ardından korunacak hacim ile yanıcı yüzey üzerinde bir tabaka oluşturarak yanmayı önlemektedir.FM200 gazını diğer sistemlerden ayıran en belirgin özelliği yangın sonrasında meydana gelen hasar temizlik iş gücü kaybını minimize etmesidir.

FM200 gazı, Montreal Protokolünce Ozon tabakasına zarar vermesi nedeniyle kullanımı yasaklanan Halon 1301’e alternatif olarak geliştirilmiş renksiz, kokusuz ve elektriksel iletkenliği bulunmayan temiz bir söndürücü gazdır. FM200 gazlı söndürme sistemleri mahaldeki oksijen miktarını etkilemeden yangını soğutma ve fiziksel etkiler ile kontrol altına alır. Ozon tabakasına zarar vermediği çevre koruma birliği tarafından belirlenmiş olan FM200 gazı, gerekli tasarım konsantrasyonunda solunabilir ve insan sağlığına herhangi bir zarar vermez. Burada NOAEL (gözlenmeyen yan etki seviyesi) ve LOAEL (gözlenen en düşük yan etki seviyesi) dikkate alınmalıdır. FM200 gazı için NOAEL seviyesi %9, LOAEL seviyesi %10,5’tir. FM200 gazının boşaldığı bir odada insanın herhangi bir etki görmeden bulunabileceği süre ise maksimum 5 dakikadır.

Her kurulu sistemin optimum şekilde çalışması için bakım gerekliliği olduğu gibi FM200 sistemlerinde de standartlarının belirlediği ölçüde bakım yapılması gereklidir. Bir takım etmenlere bağlı olarak Mekanik ekipmanların yılda 2, algılama sistemlerinin ise yılda 4 defa bakım yapılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. Dolayısıyla ortalama 3 aylık periyotlar halinde bakım yapılması tavsiye edilmektedir.